Kolegijem je obuhvaćen prostor
sjeveroistočne Italije i rimskih provincija Dalmacije, Panonije i Norika.
Kronološki počinje s grčkom kolonizacijom srednjeg Jadrana, glavnina teme
vezana je uz rimsku penetraciju i dominaciju, a završava s početkom snažne
kristijanizacije u IV. st., što znači da o starokršćanskim spomenicima uglavnom
neće biti riječi. Grčki gradovi uveli su
urbanistička načela i uveli graditeljske inovacije – gradsko planiranje, snažne
fortifikacije, javne zgrade, odnos akropola/agora, katastarsku podjelu
zemljišta, nekropole, kvalitetnu obradu kamena, žbuku, nove arhitektonske
elemente - što je sve znatno utjecalo na izgled ilirskih naselja (Ošanići,
Varvaria, Narona). Prati se zamah rimske urbanizacije, koji je na istočnoj
jadranskoj obali počeo u 1. st. pr. Kr., postupno se širi u kontinent, da bi
podunavski limes u Panoniji zahvatio krajem 1. st. n. e. Rimsko-helenistička
kastrametacija primjenjuje se pri podizanju vojnih utvrđenja i rekonstrukciji
ili podizanju novih naselja za italske koloniste. Iz tih središta ona se širi i
na naselja autohtonog stanovništva koja postižu municipalni rang. Uz urbanizam
je vezano i katastarsko uređenje provincija, limitacija agera i cestogradnja
Prapovijesni pejzaž transformira se u urbani mediteranski krajolik. Poleogenetski
procesi uključuju i zadržavanje nekih starih tehnika, oblika i institucija, ali
u najvećoj mjeri primjenjuju se nove građevinske strukture, usvaja rimsko
arhitektonsko oblikovanje i konstituira rimska gradska uprava. U kasnoj antici
uvode se brojna nova načela izgradnje, rezultat turbulentnih unutrašnjih i
vanjskih okolnosti, što je dovelo do „kastrizacije“ naselja te do odbacivanja
starih, poganskih i formiranja novih, kršćanskih središta okupljanja i dnevnog
života. Opisuju se građevinske strukture poznate na području Dalmacije,
Panonije, Norika i X. italske regije, sve u kontekstu mediteranskog svijeta.
Vojne utvrde (legijske i augzilijarne), gradske fortifikacije (bedemi, gradska
vrata, slavoluci), akvedukti i vodne instalacije, komunalije i javne građevine
(ulice, kanalizacije, forumi, teatri, amfiteatri, terme, kurije, bazilike,
portici, taberne, hramovi), stambeni objekti, lučki uređaji i žitnice, agrarni
objekti (vile s torkularima, mlinovima, bazenima, vivarijima, skladištima) i
ceste.